Digitale Alchemie

Alchemie

Alchemie is de wetenschap die lood in goud verandert. In dit geval atoomnummer 82 (lood) transformeren in atoomnummer 79 (goud). Het heeft een magische bijklank, maar was in de middeleeuwen gewoon de voorloper van iets dat we nu scheikunde noemen. Omdat burgers en buitenlui geen kennis en kunde meekregen van dit zeldzame spektakel kreeg het een geheimzinnige kleur. Bovendien zou je een onbereikbare rijkdom krijgen met de gave om lood in goud te veranderen! Wie wilde dat nou niet meesteren? (leuk weetje: in 1980 lukte het Glenn Seaborg trouwens).

Maar genoeg over atomen en mineralen. Alchemie bestaat op vele lagen en in alle velden. Op het moment dat een proces een transformerende werking heeft op het geheel, en we níet precies weten hoe dat exact tot stand is gekomen, mag je wat mij betreft van alchemie spreken. Digitalisering heeft deze magie. En om maar met de deur in huis te vallen: Ik ben van de school waar wonderen bestaan. Welke invloed we precies hebben, maakt me daarbij eigenlijk niet zo heel veel uit. Zolang het haar werk maar doet. Het vraagt een stukje overgave en ‘achterover leunen’, maar dan heb je ook wat. Tegelijk vind ik ook dat je wèl je ogen open moet houden en je bewust moet zijn van je persoonlijke verantwoordelijkheid en vrije wil binnen dat geheel. Het is op die manier een amusant gesprek tussen onze vrije wil van handelen, humane balans, en dat wat ons toevalt. Dat laatste bereik je uiteraard alleen door los te laten en te vertrouwen.

Als digitalisering tot alchemistische momenten leidt

Digitale situaties waarbij projecten viral gaan worden al sinds het ontstaan van het web onderzocht. Onderzoekers vragen zich af wanneer er stroomversnelling ontstaat binnen een netwerk, en of het überhaupt te beïnvloeden is? Onder andere Malcolm Gladwell, Clay Shirky, en Manuel Castells hebben hier interessante boeken over geschreven (hoewel ik je Sloterdijk en Goffman ook niet wil onthouden – mijn favoriete filosofen). De Six Degrees of Separation gaan hierover en ook de sociale netwerkanalyse sluit hier naadloos op aan.

Het mooiste voorbeeld van digitale alchemie is voor mij persoonlijk het samenvallen van Project X èn KeepitCleanDay op exact dezelfde dag! Waar wij acht maanden bezig waren geweest om zoveel mogelijk mensen te mobiliseren om op dezelfde dag zwerfafval op te ruimen in hun eigen omgeving, daar vloog Project X in een Speedy-Gonzales tempo het internet over en ontpopte zich nog diezelfde dag tot een ravage met duizenden jongeren in Haren (Gr.). Project X ontstond per ongeluk. Een zestien-jarig meisje had haar verjaardagsfeestje onbewust openbaar op Facebook gezet. Omdat het als een ‘evenement’ stond aangemerkt kon iedereen zich aanmelden. Dit liep gigantisch uit de hand. Ondanks pogingen om het stop te zetten gingen er mensen door met stoken en opjutten, waardoor er massahysterie ontstond en er duizenden jongeren ’s avonds de trein namen naar Haren.

Omdat ik in de drukte van KeepitCleanDay zat kreeg ik uiteraard niks mee van het drama dat zich in Haren voltrok. Totdat er telefoontjes kwamen van mensen die om opruimspullen vroegen, en vroegen of ik achter de opruimactie zat: “Kunnen jullie vuilniszakken en handschoenen sturen voor Project Clean X“. Wij hadden geen idee wat er zich afspeelde, en waren aan het bijkomen van KeepitCleanDay. Maar goed, we ruimden dus heel Nederland op die dag, en ’s avonds braken ze Haren nog even af.

De moraal is uiteraard dat je opschaling, stroomversnellingen en tractie lang niet altijd kunt voorspellen. Het is een beetje alchemie. Projecten die de stroom versnellen dankzij digitale technologie noem ik sindsdien ‘Digitale Alchemie’.

‘Alles is al gedaan, maar nog niet door jou’

Er zijn ontelbaar veel prachtige projecten en organisaties ontstaan vanuit de magische werking van digitale technologie. Ik ken ze niet allemaal. Sterker nog, ik vermoed dat ik slechts 10% op mijn netvlies heb. Een héle kleine fractie daarvan noem ik even: KeepitCleanDay ken je al. Project X en Project Clean X zijn zéker door digitale kracht ontstaan. De Vluchtkerk begon offline, maar schaalde op door social media. Buurtbewoners werden snel betrokken en er was een constante stroom van vraag-en-aanbod via facebook. UitgesteldeKoffieAmsterdam startte ik in april 2013 op. Het wonderlijke daaraan was dat de consumenten elkaar en het project via social media snel wisten te vinden, maar het doel lag in de offline-wereld waar koffie beschikbaar was in de koffietentjes van Amsterdam. #Durftevragen is nog steeds een sterke hefboom op social media als je een praktische hulpvraag hebt. We Gaan Ze Halen is een stichting die vluchtelingen helpt en haar hulptroepen mobiliseert via social media.